O-LENG uitgave, januari 2002

Persoonlijke Ontwikkeling voor huisartsen
Samen met uw levenspartner of collega

Door drs. Piet Jeuken en drs. Willie Roncken

Als huisarts bent u trots op uw vak en doet u over het algemeen met plezier uw werk. De knelpunten in uw beroep trekken echter ook een flinke wissel op uw privé leven. Misschien vindt u dat u te weinig tijd hebt voor familie, vrienden of voor ontspanning. En misschien loopt U aan tegen eigen gezondheid- en functioneringsrisico’s.
Tijd om stil te staan bij de balans werk-privé en uw Persoonlijke Ontwikkeling.
Doet u de goede dingen en doet u de dingen goed?

Toekomst huisarts
De Projectgroep “Toekomstvisie huisartsengeneeskunde en functieprofiel van de huisarts” heeft een beschrijving gemaakt van de huidige situatie van de huisartsenzorg en een analyse van de knelpunten ( Utrecht, april 2001).
Vooral de werkdruk waar de individuele huisartsen mee te maken hebben, is onderwerp van uitvoerige analyse. De contactfrequentie per patiënt stijgt en de tijdsinvestering per verrichting is toegenomen, met name door de vergrijzing van de bevolking. De huisarts heeft te maken met toenemende bureaucratie. De factoren verouderende beroepsgroep, feminisering en de wens parttime te werken, maken de huidige situatie van de huisartsengeneeskunde zeer gecompliceerd.
De huisartsen merken het aan den lijve.

Privé-leven
In opdracht van een arbeidsongeschiktheids verzekeraar verrichtte het Instituut voor Communicatie Research in 1998 een onderzoek onder de medische professionals. Daaruit blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse huisartsen, specialisten, dierenartsen en tandartsen een stressvol leven leidt. Een veel voorkomende klacht was dat het harde werken een grote aanslag betekende op het privé leven. Van de artsen gaf 69% aan dat ze niet genoeg tijd kunnen besteden aan hun gezin; 85% meldde vrijwel geen tijd te hebben voor vrienden en familie en 60% had maar amper tijd voor een hobby. Nog eens 19% zei helemaal geen hobby’s te hebben.

Balans werk- privé
Druk, druk, druk gaat ook bij huisartsen hand in hand met moe, moe, moe. Dat klemt temeer wanneer de levenspartner ook een eigen carrière nastreeft. Wanneer ze samen ook nog kinderen willen opvoeden, wordt het alsmaar lastiger een juiste balans te vinden tussen jezelf, het werk en het gezin. Wanneer het hapert aan één kant, beïnvloedt het vaak de andere kant in negatieve zin. Een positieve wisselwerking tussen werk en het privé levert energie voor twee werelden.
Het verwaarlozen van de privé- situatie eist zijn tol. Artsen die arbeidsongeschikt worden, hebben vaker een geschiedenis van één of meerdere echtscheidingen dan hun niet- arbeidsongeschikte collega’s.

De balans werk-privé wordt steeds belangrijker voor de beroepsuitoefening. Waren tot voor kort artsen overwegend mannen die meer dan voltijds werkten, tegenwoordig zijn er steeds meer vrouwelijke artsen. Deze werken vaak in deeltijd. Ook mannelijke huisartsen beginnen dat te doen. Partners van artsen hebben in toenemende mate hun eigen carrière buitenshuis.

Voor een deel ligt de oplossing van de gesignaleerde knelpunten in de organisatie van de gezondheidszorg en de financiering. Maar er worden ook andere eisen gesteld aan de kwaliteit en deskundigheid van de huisarts. Vooral aan de attitude en de emotionele intelligentie. Zelfkennis is bovendien belangrijk is voor een succesvolle communicatie met de patiënt.

Persoonlijk Ontwikkeling
Persoonlijk Ontwikkeling voor werk en privé biedt ruimte voor bezinning en voor het zoeken van eigen antwoorden op die nieuwe eisen. Het is een vorm van stressmanagement die gezondheids- en functioneringsproblemen kan voorkomen. Huisartsen die een goed beeld hebben van wat ze met hun eigen leven willen en kunnen, gaan beter om met de voortdurende veranderingen in de gezondheidszorg en hun beroepsuitoefening. Stilstaan bij de combinatie van beroeps-en persoonlijk leven is daarvoor belangrijk. Het is nodig tijd uit te trekken voor de beantwoording van vragen als: ben ik goed bezig en met de goede dingen, voor mezelf en voor mijn omgeving? En dat in de verschillende beroeps- en levensfasen.

Volgens Dr. J. Streefkerk zou aandacht voor het persoonlijk functioneren van de huisarts in zijn/haar werk en als persoon in bredere zin, minsten de helft van 40 accreditatiepunten per jaar moeten opleveren ( MC 08-12-2000).

Tijdige aandacht voor persoonlijk ontwikkeling werkt preventief, kan negatieve stress verminderen en daarmee de epidemische toename van burn-out onder artsen te lijf gaan. Het resultaat van de bezinning over de balans werk-privé kan vertaald worden in een Persoonlijk Ontwikkelingsplan voor werk én privé.

Bezinning
Die bezinning kan individueel gebeuren of samen met collega’s.
Een bijzonder vorm is bezinning samen met de levenspartner en in een kleine groep.
Meerdere malen is aangetoond dat sociale ondersteuning werkt als een buffer tegen negatieve stress bij grote spanningen. Wanneer iemand hechte en betekenisvolle relaties heeft, is er een mogelijkheid om over problemen te praten. De privé relatie komt daarvoor als eerste in aanmerking. Een goede communicatie en het uiten van gevoelens zijn daarvoor belangrijk.
De krachtigste bron van energie zit in uzelf. Aanvulling van vakinhoudelijke medische kennis met inzicht in uw eigen persoon en met persoonlijke vaardigheden, is een eigentijds antwoord op de uitdagingen van het werk.

Drs. Piet Jeuken is bedrijfssocioloog, stressmanager en NMI mediator
Drs. Willie Roncken is gezondheidspsycholoog en psychotherapeute