Vacaturekrant Job in de regio:
Editie Rijn-, Veen-, Gouwestreek,  29 september 2000
Editie Duin & Bollenstreek, Haarlemmermeer en Amstelveen, 06 oktober 2000
Editie Haaglanden, 06 oktober 2000

Bezinning zonder zweverigheid

Interview met Piet Jeuken door Floris Marcus

De krapte op de arbeidsmarkt dwingt bedrijven extra zuinig te zijn op hun eigen personeel. Sommige werkgevers leggen hun medewerkers met allerlei ‘leukmakers’ in de watten. Dat begint met een goed salaris en een leasewagen. Veel werknemers vinden een plezierige werksfeer minstens zo belangrijk. Geen probleem. Het archief wordt omgebouwd tot bruine kroeg, de boodschappen staan bij vertrek klaar en tussen de middag is er gelegenheid om te sporten. Tussendoor kneedt de fysiotherapeut nog even de schouders en brengt de kapper je haar weer in model.

Ondanks deze verwennerij schieten nog steeds veel mensen in de stress en gooien ze in het ergste geval totaal opgebrand de handdoek in de ring. Want de werkdruk blijft toenemen en het privé-leven stelt ook hoge eisen: hobby’s, vrienden, familie, kinderen, relatie, het huishouden. Na verloop van tijd wordt alles hen te veel en draaien ze vast in de tredmolen.

Om werknemers energiek te houden en met plezier te laten werken is dus meer nodig dan het werk ‘op te leuken’. Sinds kort bieden enkele bedrijven hun personeel de mogelijkheid speciale trainingen te doen om de balans tussen werk en privé-leven beter in evenwicht te brengen.

Dat gebeurt door in een zakelijk moment van bezinning even stil te staan waar men mee bezig is. De resultaten kunnen variëren van aanpassingen in de functie tot het herverdelen van huishoudelijke taken. Drs. Piet Jeuken geeft vanuit het Helmondse bedrijf O-LENG dergelijke trainingen en heeft daar een uniek element aan toegevoegd: de werknemer gaat samen met zijn of haar levenspartner kijken hoe ze beter kunnen functioneren op het werk en met elkaar.

“Het is typisch iets van deze tijd”, zegt bedrijfssocioloog Piet Jeuken. “Beide partners hebben een drukke baan, willen carrière maken, contacten onderhouden met familie en vrienden, ook nog eens kinderen opvoeden en hun hobby niet loslaten. Ze ontdekken dat ze weinig tijd meer overhouden voor hun partner en zichzelf. Het probleem is dat ze proberen alle ballen in de lucht te houden. Je hoeft geen echte jongleur te zijn om te weten dat met steeds meer ballen het risico groter wordt dat er een bal op de grond valt. Dat kan je relatie zijn, je kinderen of je werk.”

Maar stress kan niet overal de schuld van krijgen. Er bestaat toch ook zoiets als positieve stress?

” Gezonde stress kan mensen een kick geven. Het maakt je lichaam klaar om prestaties te verrichten. Van groot belang is dat na die inspanning een periode van herstel volgt. Dat doen veel mensen niet. Een minipauze tussen twee gesprekken, een goede lunch, voldoende nachtrust en andere dingen doen in het weekeinde.”

Reduceer je stress niet teveel tot een timemanagementprobleem?

“Negatieve stress heeft terdege te maken met tijdindeling. Je kunt spanningen verminderen door opnieuw prioriteiten te stellen. Als je daar uit bent, met je werkgever en met je partner, ben je in staat werk en privé weer goed te combineren. Het is absoluut geen luxe als bedrijf en persoon van tijd tot tijd stil te staan bij waar iemand staat en wat iemand wil. En dat dan ook verbinden met het privé-leven. Want dat is de belangrijkste energiebron voor zakelijk goed functioneren!”

Meestal komen mensen pas in actie als de alarmlichten al knipperen of nadat ze over de rooie zijn gegaan. Hoe voorkom je nu dat mensen onnodig vastlopen?

Het is niet verstandig te wachten tot de lampen gaan knipperen. Vaak zie je momenten van bezinning ontstaan na bepaalde ingrijpende gebeurtenissen. Een ongeluk, begrafenis of een ramp als in Enschede bijvoorbeeld. Dat werpt mensen terug op zichzelf. Ook kennen bepaalde levensfasen momenten van bezinning. De dertiger die keihard heeft gewerkt en denkt: hoe zit het ook al weer met mijn relatie en wil ik kinderen? De veertiger op de top van zijn carrière met soms kinderen in de puberleeftijd vraagt zich af: is dit het nu? En de vijfenvijftigplusser beseft dat de vut er niet meer inzit. Die zoekt een nieuwe motivatie om nog effectief te kunnen functioneren.

Om te voorkomen dat medewerkers ontsporen of opbranden, is het heel verstandig als een bedrijf regelmatig momenten van persoonlijke bezinning als vanzelfsprekendheid in het opleidingsbeleid inbouwt. Menselijke arbeid is goud voor een bedrijf. Als je daar morsig mee omgaat, schiet je jezelf in de voeten.”

Je theorie en visie klinken logisch. Maar hoe pakt dit nu uit in de praktijk?

Sleutel is wat wij noemen een ‘leeftijdsbewust personeelsbeleid’. Iedere levensfase brengt talenten naar boven. De kunst is om de kracht van iemand naar boven te halen. Om die optimaal te benutten, zul je als bedrijf soms ook bereid moeten zijn een functie aan te passen aan de persoon. Functies zijn vaak standaard omschreven. Maar draai het nu eens om en hou rekening met talenten van medewerkers. Een goed voorbeeld is de functie van vertegenwoordiger. Die moet vaak alles doen: verkoop, beurzen, relaties met collega’s en klanten onderhouden en nieuwe markten aanboren. Gebleken is dat mensen daar regelmatig in vast lopen. Een oplossing is om jonge honden vooral nieuwe markten te laten ontwikkelen en ouderen de relatie met bestaande klanten te laten onderhouden. Op deze manier heb je twee partijen tevreden. Het vereist wel veel creativiteit om functies opnieuw in te vullen.

Willen medewerkers wel meegaan in voortdurende veranderingen?

“Dat valt wel mee. Medewerkers verzetten zich bij zaken die niet in hun belang zijn. Als je een verandering wilt doorvoeren in een bedrijf, moet je zorgen dat het ook in het belang is van de medewerkers. Dan zijn ze er niet meer bang voor. Het is daarnaast slim mensen te vragen dingen ook zelf in te vullen. De IT-sector is daar goed in. Daar vragen ze aan jonge mensen: vul je functie zelf maar in. Wat zou er gebeuren als je ambtenaren vraagt om hun eigen job in te vullen? Ik ben er zeker van dat je enorme bronnen van creativiteit en motivatie aanboort.

Dat geldt ook voor ouderen. Die hoeven helemaal niet opgebrand te raken. Je kunt beter hun kracht benutten: ervaring, overzicht, wijsheid, vermogen tot het aanbrengen van samenhang en relativering. Laat ze maar contacten onderhouden met klanten, die niet direct gericht zijn op een opdracht. Oud is niet gek en zielig. Trainingen die wij geven zijn geen zielpieterij, geen therapie, maar een hoogtepunt. We staan stil bij het leven in een aangename omgeving met goed eten en drinken en maken er iets feestelijks van!

Heel bijzonder is dat je tijdens de training met werknemers en hun levenspartners het privé-leven induikt. Welke situaties leveren vaak zoveel spanning op, dat ze de balans met het werk kunnen verstoren?

“Bovenaan staan aandacht voor elkaar en de verdeling van taken in het huishouden. Maar ook ‘wat doen we met moeder met de kerst’ en laat thuiskomen van het werk. Wat het huishouden betreft gaat het over onderwerpen als de vuilnisbak buiten zetten, de tuin bijhouden, de was doen en vouwen, de keuken schoon houden, boodschappenlijstjes maken en boodschappen doen, de kinderen naar school brengen en oppas regelen. In veel gevallen helpen mannen wel mee, maar houden vrouwen de eindverantwoordelijkheid. Die last blijft bij de vrouw rusten. Bij het boodschappendoen zegt de man: geef mij het lijstje maar. Ondanks zijn inzet, vermindert dat de last van de vrouw niet voldoende.

Het geheim om tot een oplossing te komen is om de eindverantwoordelijkheid af te spreken op basis van de beschikbare tijd. In de keuze van activiteiten helpt het door zoveel mogelijk aan te sluiten bij de dingen waar jezelf gebruik van maakt. In het geval mannen veel werken, laat thuis komen en weinig tijd hebben, kunnen ze altijd de badkamer schoonmaken, het vuilnis buiten zetten en de weekend-boodschappen doen. Laat ze dan zelf het lijstje maken en overleggen wat er gekookt gaat worden. Dat stimuleert om na te denken over de structuur van de week en wat de verschillende gezinsleden nodig hebben. Mannen verplaatsen zich daarmee in de positie van de huisgenoten. Om spanningen te vermijden zijn afspraken nodig over die eindverantwoordelijkheid. Vrouwen moeten er van op aan kunnen dat die dingen dan ook door de mannen gebeuren. Dat is voor veel mannen wennen.”

Degradeer je het leven daarmee niet tot het afwerken van boodschappenlijstjes?

Nee, beslist niet. In onze training werken we aan de opstelling van een persoonlijk statuut. Dat is een soort persoonlijke grondwet, die een groot deel van je leven meekan, waar je zelf op afgerekend wilt worden. Dat is moeilijk, maar we doen dat aan de hand van een oefening. Stel je gaat naar een begrafenis. Je kent iedereen. Je kijkt in de kist en ziet: dat ben je zelf. Er voeren een paar mensen het woord, iemand van je familie, een vriend en iemand van de vereniging waar je lid van was. Wat zou je willen dat mensen over jou zeggen? Dat je altijd met je werk bent bezig geweest en veel geld hebt verdiend? Of dat je een bon vivant was, die er altijd op los leefde? Of dat je een eerlijke vent was, met oog voor mensen, die op kleine dingen lette en je op je gemak kon stellen?

Het antwoord is dat wat je echt belangrijk vindt. Klim uit die kist, leef door en bedenk hoe je kan zorgen daadwerkelijk de dingen te doen, die je blijkbaar echt belangrijk vindt!

Wat is jouw bron?

Ik wil graag een nuttige bijdrage leveren aan de samenleving. Heb dat op allerlei manieren gedaan, bij de vakbond, de overheid, politiek en het bedrijfsleven. Ik ben tevreden als mensen zeggen: hij had aandacht voor mensen die er toe doen, kind, partner, vrienden. En hij is altijd betrokken geweest bij de maatschappij. Dat zijn mijn twee stevige piketpalen.”

Is evenwicht tussen ‘zijn’ en ‘doen’ niet minstens zo belangrijk als het opnieuw in balans brengen van werk en privé?

“Voorwaarde voor herstel van alle negatieve stress is meer het ‘zijn’ kiezen, in plaats van het ‘hebben’ en ‘doen’. Ons ‘hebben’ is sterk verbonden aan geld en macht, ons ‘doen’ op steeds maar prestaties leveren.

Het ‘zijn’ betekent voor mij aandacht voor de wezenlijke dingen van het leven. Om daartoe te komen vergt momenten van bezinning. En daar moet je de tijd voor nemen.”

Kader:

O-LENG richt zich op onderhoud van lichaam en geest en is gevestigd in Helmond. Het bedrijf biedt onder andere coaching en trainingen gericht op het verbeteren van de balans tussen werk en privé, het omgaan met negatieve stress, herbezinning op werk en leefstijl, actief bewegen voor een succesvolle loopbaan, conflictbemiddeling en advisering bij leeftijdsbewust personeelsbeleid.

Quotes:

“Je privé-leven is de belangrijkste energiebron voor zakelijk goed functioneren. Het is absoluut geen luxe als een bedrijf de medewerkers stimuleert van tijd tot tijd stil te staan bij de balans tussen werk en privé.”

“Menselijke arbeid is goud voor een bedrijf. Als je daar morsig mee omgaat, schiet je jezelf in de voeten.”

“Bij het boodschappendoen zegt de man: geef mij het lijstje maar. Ondanks zijn inzet, vermindert dat de last van de vrouw niet. Het geheim om tot een oplossing te komen is om de eindverantwoordelijkheid af te spreken op basis van de beschikbare tijd.”